Μικρά μυστικά για να πετύχει η σπορά μας. Πώς μπολιάζουμε τα δέντρα. Τι είναι τα μοσχεύματα και πώς τα χρησιμοποιούμε.
Eίναι κατανοητό ότι είναι δύσκολο σε μία παρουσίαση τέτοιου μεγέθους να αναλυθούν όλοι οι τρόποι πολλαπλασιασμού των φυτών μας. Σκοπός λοιπόν αυτής της προσπάθειας είναι να αναφερθούν οι κυριότεροι και να δοθούν κάποιες παραπάνω πληροφορίες.
Οι τρόποι αναπαραγωγής των φυτών -καλλωπιστικών και μη- μπορούν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες.
Στον εγγενή και στον αγενή πολλαπλασιασμό.
• 1. Ο εγγενής πολλαπλασιασμός είναι ουσιαστικά η αναπαραγωγή με σπόρο. Ο σπόρος, ως γνωστόν, είναι το αποτέλεσμα της γονιμοποίησης και της συγχώνευσης δύο ειδικών πολλαπλασιαστικών κυττάρων - των γαμετών. Το φυτό που προκύπτει από τον σπόρο, δεν είναι απόλυτα όμοιο με κανένα από τους δύο «γονείς», αλλά είναι ο συνδυασμός των χαρακτηριστικών τους σε διάφορες παραλλαγές, σύμφωνα πάντα με τους νόμους της γενετικής. Ετσι, έχουμε ποικιλία χαρακτηριστικών εντός του κάθε είδους και δεν έχουμε φυτά πανομοιότυπα.
• Ο πολλαπλασιασμός με σπόρους είναι ο κυριότερος τρόπος με τον οποίο γίνεται η αναπαραγωγή των φυτών.
Υπάρχουν σπόροι ποικιλιών και υβριδίων. Οι πρώτοι δίνουν φυτά από τα οποία μπορούμε να επαναχρησιμοποιήσουμε τους σπόρους που θα παράγουν και, εφόσον έχουν τηρηθεί κάποιες αποστάσεις ασφαλείας από ίδιες καλλιέργειες, διατηρούν σχεδόν στο ακέραιο τα χαρακτηριστικά της ποικιλίας. Αντίθετα, οι σπόροι των υβριδίων μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο μία φορά. Εάν επαναχρησιμοποιήσουμε τους σπόρους που θα πάρουμε από την καλλιέργειά μας, θα έχουμε φυτά με διαφορετικά χαρακτηριστικά από το αρχικό φυτό.
Οταν προμηθευόμαστε σπόρους από την αγορά θα πρέπει να δίνουμε προσοχή:
• Στην καθαρότητά τους. Δεν θα πρέπει να υπάρχουν μαζί σπόροι άλλων φυτών ή «ζιζανίων», καθώς επίσης και ξένες ουσίες, όπως χώμα, πετραδάκια, κ.λπ. Επίσης, οι σπόροι θα πρέπει να είναι ακέραιοι, ομοιόμορφοι και του ίδιου μεγέθους.
• Στην βλαστική τους ικανότητα. Θα πρέπει να προμηθευόμαστε τους σπόρους πάντα σε κλειστές συσκευασίες -σακουλάκια- στα οποία θα πρέπει να αναγράφονται όλα τα σχετικά στοιχεία, ποικιλία ή υβρίδιο, οίκος παρασκευής, ημερομηνία λήξης, κ.λπ. Ολοι οι σπόροι έχουν ένα χρονικό διάστημα μέσα στο οποίο διατηρούν την βλαστική τους ικανότητα. Παλιοί σπόροι, βλαστάνουν σε πολύ χαμηλό ποσοστό.
• Ακολουθούμε πάντα τις οδηγίες που αναγράφονται στη συσκευασία. Την εποχή σποράς, το βάθος σποράς, κ.λπ. Οι μικροί σπόροι όπως π.χ. μαϊντανού, άνηθου, κ.λπ. θέλουν επιφανειακή σπορά. Αν τους βάλουμε βαθύτερα ή δεν θα βλαστήσουν ποτέ ή θα αργήσουν πολύ. Σημαντικό επίσης ρόλο έχει και το υπόστρωμα στο οποίο βάζουμε τους σπόρους να βλαστήσουν. Αν είναι πολύ συνεκτικό, οι σπόροι μπορεί και να μη βλαστήσουν ποτέ, αν πάλι είναι πολύ αφράτο, πιθανόν να χρειαστούν συχνότερα ποτίσματα. Πριν από την σπορά, θα ήταν καλό να βάλουμε τους σπόρους για λίγες ώρες σε νερό ή καλύτερα σε αραιό διάλυμα φυκιών -στην αγορά κυκλοφορούν αρκετά σκευάσματα- έτσι ώστε να βλαστήσουν ευκολότερα και γρηγορότερα.
• Απολύμανση. Πολλοί σπόροι είναι επικαλυμμένοι με ουσίες -μυκητοκτόνα και εντομοκτόνα- για να προστατευθούν από πιθανές προσβολές παθογόνων που θα συναντήσουν στο έδαφος. Εάν δεν επιθυμούμε την παρουσία χημικών, μπορούμε να προμηθευτούμε βιολογικούς σπόρους που ή δεν έχουν απολυμανθεί ή η απολύμανσή τους έχει γίνει με βιολογικά σκευάσματα.
• 2. Ο αγενής πολλαπλασιασμός είναι η ικανότητα των φυτών να αναπαράγονται, χρησιμοποιώντας ως πολλαπλασιαστικό υλικό κάποιο μέρος τους. Στον αγενή πολλαπλασιασμό, τα μέρη του φυτού που χρησιμοποιούνται δεν είναι προϊόν γονιμοποίησης και συγχώνευσης δύο διαφορετικών κυττάρων, με αποτέλεσμα τα φυτά που προκύπτουν να μοιάζουν απόλυτα με το μητρικό φυτό. Είδη αγενούς πολλαπλασιασμού είναι τα μοσχεύματα, οι καταβολάδες, οι παραφυάδες, ο εμβολιασμός, οι βολβοί οι κόνδυλοι, τα προϊόντα ιστοκαλλιέργειας.
• Πολλαπλασιασμός με μοσχεύματα
Τα μοσχεύματα είναι κομμάτια βλαστών (ξυλοποιημένων ή τρυφερών) με ή χωρίς φύλλα, τα οποία αφού κοπούν από το φυτό και τοποθετηθούν σε νερό ή άλλο υπόστρωμα βγάζουν ρίζες και τελικά μεταφερόμενα στο έδαφος ή τη γλάστρα, αναπτύσσουν φυτά όμοια με τα μητρικά. Χρησιμοποιείται ευρέως στα καλλωπιστικά φυτά και όχι μόνο.
Πρακτικά χρησιμοποιούμε κομμάτια βλαστών μήκους 10 - 15 cm (εάν πρόκειται για τρυφερά μοσχεύματα) ή 20 - 40 cm (για ξυλοποιημένα μοσχεύματα) τα οποία κόβουμε με κάποιο κοφτερό μαχαίρι ένα cm κάτω από τον «κόμπο» που δημιουργούν τα τελευταία φύλλα και τα βάζουμε σε νερό ή σε κάποιο υπόστρωμα (άμμος, τύρφη, κομπόστ, περλίτης, κ.λπ.).
Στην αγορά κυκλοφορούν ορμόνες ριζοβολίας τόσο για τα ξυλοποιημένα όσο και για τα τρυφερά μοσχεύματα, μέσα στις οποίες βυθίζουμε την κάτω άκρη των μοσχευμάτων πριν τα τοποθετήσουμε στο υπόστρωμα προς ριζοβολία. Εναλλακτικά, όσοι δεν επιθυμούν τα χημικά σκευάσματα, μπορούν αντί της ορμόνης να χρησιμοποιήσουν διάλυμα εκχυλίσματος φυκιών για το πότισμα του υποστρώματος όπου θα τοποθετηθούν τα μοσχεύματα προς ριζοβολία. Δεν θα έχουμε τα ίδια αποτελέσματα των συνθετικών ορμονών, αλλά λόγω της περιεκτικότητας του εκχυλίσματος των φυκιών σε φυσικές ορμόνες, τα μοσχεύματα θα βοηθηθούν αρκετά στην ριζοβολία τους.
Για την καλύτερη κατάσταση των μοσχευμάτων προς ριζοβολία, μην τα αφήσετε απευθείας εκτεθειμένα στον ήλιο. Εφόσον βρίσκονται σε υπόστρωμα, θα πρέπει αυτό να είναι πάντα υγρό.
• Πολλαπλασιασμός με καταβολάδες
Βασίζεται στην ικανότητα που έχουν κάποια φυτά, να αναπτύσσουν ρίζες, στους βλαστούς που έρπονται στο έδαφος. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι οι φράουλες και αρκετά αναρριχητικά φυτά. Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να κόψουμε το μέρος του φυτού που έχει βγάλει ρίζες και να το φυτεύσουμε ξεχωριστά.
• Πολλαπλασιασμός με εμβολιασμό
Μεταφέρουμε ένα μέρος του φυτού που θέλουμε (βλαστό, οφθαλμό, κ.λπ.) σε ένα άλλο φυτό, στο οποίο εφόσον είναι συμβατό -και αφού συγκολληθεί- αναπτύσσεται ένα νέο φυτό που είναι και αυτό όμοιο με το μητρικό. Χρησιμοποιείται κυρίως σε δενδροκομικές καλλιέργειες. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι ο εμβολιασμός ελληνικών και μη ποικιλιών αμπελιού σε αμερικάνικα αντιφυλλοξηρικά υποκείμενα.
• Πολλαπλασιασμός με βολβούς ή κονδύλους
Τόσο οι βολβοί (π.χ. κρεμμύδι), όσο και οι κόνδυλοι (π.χ. πατάτα) είναι βλαστικά όργανα των μητρικών φυτών και όχι προϊόν γονιμοποίησης, όπως είναι οι σπόροι. Οταν τους προμηθευόμαστε από την αγορά, θα πρέπει να δίνουμε προσοχή στα ίδια σημεία που αναφέραμε παραπάνω και για τους σπόρους.
• Πολλαπλασιασμός με παραφυάδες
Είναι βλαστοί που βγαίνουν από «μάτια» τα οποία βρίσκονται στο λαιμό του φυτού, στην επιφάνεια ή λίγο κάτω από το έδαφος. Το μόνο που χρειάζεται είναι να τους κόψουμε με μέρος ρίζας και να τους μεταφυτεύσουμε μόνους τους.
• Πολλαπλασιασμός με διαίρεση του φυτού
Γίνεται σε κάποια φυτά όπως π.χ. οι φτέρες, στα οποία μπορούμε, διαιρώντας το μητρικό φυτό σε δύο ή περισσότερα μέρη, να λάβουμε αντίστοιχα φυτά, όμοια με αυτό.
• Ιστοκαλλιέργεια
Γίνεται εργαστηριακά. Είναι η δημιουργία πανομοιότυπων φυτών, ξεκινώντας από φυτικούς ιστούς οι οποίοι αναπτύσσονται σε ειδικά θρεπτικά διαλύματα και σε ελεγχόμενο περιβάλλον. Αυτή η μέθοδος χρησιμοποιείται τόσο για την μαζική παραγωγή καλλωπιστικών και αρωματικών φυτών όσο και κάποιων δενδροκομικών.
ΥΓ. Εφόσον επιχειρήσουμε να αναπαραγάγουμε τα φυτά μας μόνοι μας, η χρήση εκχυλίσματος φυκιών θα βοηθήσει στην καλύτερη ριζοβολία και στην ανάπτυξη των νέων φυτών.
